Ayıplı mala ilişkin tüketicilerin kullanabileceği seçimlik hakları 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’da sayılmıştır. Kanunun 11. maddesinde tüketicinin seçimlik hakları belirtilmiş olmakla, tüketici seçimlik haklarını işlemin tarafı olan işletmeden isteyebilmektedir.
Söz konusu maddeyi daha iyi anlayabilmek için öncelikle aynı Kanun’un 3. Maddesine yapılan tanımlara bakacak olursak;
· Satıcı: Kamu tüzel kişileri de dâhil olmak üzere ticari veya mesleki amaçlarla tüketiciye mal sunan ya da mal sunanın adına ya da hesabına hareket eden gerçek veya tüzel kişiyi,
· Tüketici:Ticari veya mesleki olmayan amaçlarla hareket eden gerçek veya tüzel kişiyi,
· Tüketici işlemi:Mal veya hizmet piyasalarında kamu tüzel kişileri de dahil olmak üzere ticari veya mesleki amaçlarla hareket eden veya onun adına ya da hesabına hareken eden gerçek veya tüzel kişiler ile tüketiciler arasında kurulan eser, taşıma, simsarlık, sigorta, vekalet, bankacılık ve benzeri sözleşmeler de dahil olmak üzere her türlü sözleşme ve hukuki işlemi,
· Üretici: Kamu tüzel kişileri de dâhil olmak üzere tüketiciye sunulmuş olan mal ya da bu malların hammaddelerini yahut ara mallarını üretenler ile mal üzerine markasını, unvanını veya herhangi bir ayırt edici işaretini koyarak kendisini üretici olarak gösteren gerçek veya tüzel kişiyi,
İfade ettiğini görmekteyiz.
6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 11. maddesindeki “Tüketicinin Seçimlik Hakları” sıralanmıştır. Söz konusu maddede;
“Malın ayıplı olduğunun anlaşılması durumunda tüketici;
a) Satılanı geri vermeye hazır olduğunu bildirerek sözleşmeden dönme,
b) Satılanı alıkoyup ayıp oranında satış bedelinden indirim isteme,
c) Aşırı bir masraf gerektirmediği takdirde, bütün masrafları satıcıya ait olmak üzere
satılanın ücretsiz onarılmasını isteme,
ç) İmkân varsa, satılanın ayıpsız bir misli ile değiştirilmesini isteme,
seçimlik haklarından birini kullanabilir. Satıcı, tüketicinin tercih ettiği bu talebi yerine
getirmekle yükümlüdür.” Denmektedir.
Bu madde ile tüketicinin satıcıya karşı yukarıda yazılı olan sözleşmeden dönme, satış bedelinden ayıp oranında indirim, ücretsiz onarım isteme ve ayıpsız bir misli ile değiştirilmesini talep etme haklarından birini tercih ederek kullanabileceği belirtilmiştir.
Doğrudan kendi imalatı olan ürünlerin/kendi markasına ait ürünlerin satışını yapan satıcı ile tüketici arasındaki alışverişte bu maddenin uygulanmasında herhangi bir sorun oluşmamaktadır. Ancak günümüzde gerçek kişi veya tüzel kişilerin, tanınır ve bilinir markalara sahip büyük firmalardan Franchise almak veya benzeri ticari ilişkiler kurmak suretiyle imalatları olmayan ürünleri bu üretici firmalardan satın alarak, firmaların marka adı altında kendi nam ve hesaplarına sattıkları görülmektedir.
Bu takdirde, tüketicinin seçimlik haklarını üretici ve marka sahibi olan büyük firmaya mı satıcıya mı yönelteceği konusunda karışıklık çıktığı ve tüketicilerin haklarını kimlere karşı kullanacakları hususunda kişi bakımından yanıldıkları görülmektedir.
Burada belirtmek isteriz ki, tüketicinin malın ayıpsız misli ile değiştirilmesi ve ücretsiz onarım yapılması talebini satıcı ile birlikte üretici veya ithalatçıya karşı kullanabileceği Kanun tarafından kabul edilmiştir. Ancak, Sözleşmeden dönme (para iadesi) ve ayıp oranında indirim şeklindeki taleplerin sadece satıcıya yöneltilebileceğinin altının çizilmesi gerekmektedir.
Kanunun 11. maddesinin 2. Fıkrasında açıkça; “ Ücretsiz onarım veya malın ayıpsız misli ile değiştirilmesi hakları üretici veya ithalatçıya karşı da kullanılabilir. Bu fıkradaki hakların yerine getirilmesi konusunda satıcı, üretici ve ithalatçı müteselsilen sorumludur. Üretici veya ithalatçı, malın kendisi tarafından piyasaya sürülmesinden sonra ayıbın doğduğunu ispat ettiği takdirde sorumlu tutulmaz.” Denmektedir.
Buna göre, Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun 11. maddesi bu husus bakımından bir bütün olarak değerlendirildiğinde, tüketici sözleşmeden dönme ve bedel iadesi talebi ile ayıp oranında indirim talebini sadece satıcıya karşı kullanabilecekken, ücretsiz onarım ve malın ayıpsız misli ile değiştirilmesi haklarını üretici veya ithalatçı firmaya karşı da kullanabilecektir.
Tüketici Hakem Heyetleri tarafından da bu Kanun maddesine dikkat edilerek isabetli kararlar verilmesi uygulama haline gelmiştir. Tüketici tarafından satıcı yerine üretici veya ithalatçı, Franchise veren vb. doğrudan satışı gerçekleştirmeyen firmalara karşı para iadesi ve ayıp oranında bedelde indirim hakları kullanıldığı takdirde Tüketici başvurularının kabul edilmediği görülmektedir.
Bu nedenle, Tüketiciler ayıplı malın varlığı halinde hangi seçimlik hakkı kullanacaklarını iyi değerlendirmeli ve tercih ettikleri seçimlik hakları kanun maddesi kapsamında satıcı veya üretici veya imalatçıya yöneltilmesinin hukuken daha uygun olduğu kanısındayız.
İÇDEMİR HUKUK BÜROSU
(Bu makalenin hazırlanması ve yayınlanmasında büyük emekleri bulunan Av. Helin Mercan ALKIŞLAR'a çok teşekkür ederiz.)
Yorumlar